Mi\u0142o\u015b\u0107 niejedno ma imi\u0119 \u2013 to znaczy\u2026 ile? Kocha\u0107, to znaczy\u2026 Kto kocha, ten\u2026 Z mi\u0142o\u015bci mo\u017cna\u2026 Bez mi\u0142o\u015bci\u2026 Mi\u0142o\u015b\u0107 to\u2026 <\/strong><\/span><\/p>\n

Idealizowanie i trywializowanie to dwa bieguny odnoszenia si\u0119 ludzi do mi\u0142o\u015bci. Ta \u2013 chyba \u2013 najcz\u0119\u015bciej stawiana na piedesta\u0142, ale te\u017c \u2013 chyba \u2013 r\u00f3wnie cz\u0119sto kwestionowana warto\u015b\u0107, stawia cz\u0142owieka wobec najwy\u017cszych wymaga\u0144 i najni\u017cszych instynkt\u00f3w. Umo\u017cliwia cz\u0142owiekowi najszlachetniejsze i najpodlejsze zachowania. W spos\u00f3b trudny do logicznego opisania pozwala oszukiwa\u0107 pod pozorem wznios\u0142ych s\u0142\u00f3w i gest\u00f3w, ale te\u017c pod impulsem fa\u0142szu i pogardy wyzwala po\u015bwi\u0119cenie.<\/span><\/p>\n

W tej kontrapunktowej panoramie warto dostrzec, \u017ce mi\u0142o\u015b\u0107 jest uznawana za co\u015b zewn\u0119trznego dla cz\u0142owieka. Jest stanem dawanym lub odrzucanym, przyjmowanym i dzielonym, stanowi rodzaj toni, w jakiej istota ludzka zanurza si\u0119, powietrza, jakim oddycha, czy udzielaj\u0105cej si\u0119 wibracji. Mi\u0142o\u015b\u0107 tak rozumiana nie pochodzi od cz\u0142owieka, nie jest wytworem jego woli, ogarnia jego uczucia i my\u015bli niejako \u201ebez zgody\u201d i nie w\u0142ada cz\u0142owiekiem \u201ena \u017c\u0105danie\u201d. Temat dla teolog\u00f3w lub filozof\u00f3w \u2013 powie kto\u015b, a inny doda \u2013 dla poet\u00f3w lub pi\u0119knoduch\u00f3w. A jednak ka\u017cda i ka\u017cdy z nas budzi si\u0119 i zasypia w dostatku lub deficycie mi\u0142o\u015bci. Wielu z nas mniema, \u017ce przeciwie\u0144stwem mi\u0142o\u015bci jest nienawi\u015b\u0107. Jak jest naprawd\u0119?<\/span><\/p>\n

\n
• \u015awiadomo\u015b\u0107 kr\u00f3tkotrwa\u0142o\u015bci \u017cycia, faktu, \u017ce cz\u0142owiek rodzi si\u0119 niezale\u017cnie od swojej woli, \u017ce umrze przed tymi, kt\u00f3rych kocha, albo, \u017ce oni umr\u0105 przed nim, \u015bwiadomo\u015b\u0107 swojej samotno\u015bci i wyodr\u0119bnienia, swojej bezbronno\u015bci wobec si\u0142 przyrody i spo\u0142ecze\u0144stwa \u2013 wszystko to czyni jego odosobnione, z niczym niezwi\u0105zane istnienie wi\u0119zieniem nie do zniesienia. Cz\u0142owiek postrada\u0142by zmys\u0142y, gdyby nie m\u00f3g\u0142 si\u0119 uwolni\u0107 z tego wi\u0119zienia, wyj\u015b\u0107 z niego, zjednoczy\u0107 si\u0119 w tej czy innej formie z lud\u017ami, z zewn\u0119trznym \u015bwiatem. Poczucie osamotnienia wywo\u0142uje niepok\u00f3j; stanowi ono w istocie \u017ar\u00f3d\u0142o wszelkiego niepokoju. Jestem osamotniony znaczy, \u017ce jestem odci\u0119ty, \u017ce nie mog\u0119 wykorzysta\u0107 moich ludzkich mo\u017cliwo\u015bci. By\u0107 samotnym to znaczy by\u0107 bezradnym, nie m\u00f3c czynnie zmierzy\u0107 si\u0119 ze \u015bwiatem<\/strong> \u2013 rzeczami, lud\u017ami. To znaczy, \u017ce \u015bwiat mo\u017ce mnie zaatakowa\u0107, podczas gdy ja nie mog\u0119 si\u0119 broni\u0107. <\/em><\/span><\/li>\n
• Tak oto samotno\u015b\u0107 staje si\u0119 \u017ar\u00f3d\u0142em intensywnego niepokoju<\/strong>. Rodzi ona nadto uczucie winy i wstydu. I w\u0142a\u015bnie to poczucie winy i wstydu osamotnienia wyra\u017cone zosta\u0142o w biblijnej historii Adama i Ewy. Potem jak Adam i Ewa jedli z \u201edrzewa wiadomo\u015bci dobrego i z\u0142ego\u201d, potem okazali si\u0119 niepos\u0142uszni (nie ma dobra i z\u0142a, je\u015bli nie ma mo\u017cliwo\u015bci niepos\u0142usze\u0144stwa), potem (\u2026) spostrzegli, \u017ce \u201ebyli nadzy i zawstydzili si\u0119\u201d. <\/em><\/span><\/li>\n<\/ul>\n

  \u201eO sztuce mi\u0142o\u015bci\u201d Erich Fromm pisa\u0142 w 1956 roku i chocia\u017c nie brakuje spor\u00f3w wok\u00f3\u0142 inspiracji samego autora i niekt\u00f3rych tez ksi\u0105\u017cki, to z jej prawie 150 stron da si\u0119 wydoby\u0107 ca\u0142kiem sporo spostrze\u017ce\u0144. Ich osi\u0105 jest mi\u0142o\u015b\u0107 i chocia\u017c formu\u0142owane s\u0105 przez psychologa i psychoanalityka (nota bene zasadnie krytycznego wobec tw\u00f3rcy teorii psychoanalizy), to jednak ich swoista lekko\u015b\u0107 nadaje im cenny walor przyswajalno\u015bci. W kilku rozdzia\u0142ach mowa jest mi\u0119dzy innymi o mi\u0142o\u015bci braterskiej, matczynej, erotycznej i samego siebie. Jest tak\u017ce cz\u0119\u015b\u0107 po\u015bwi\u0119cona mi\u0142o\u015bci Boga. Erich Fromm porusza r\u00f3wnie\u017c zagro\u017cenie mi\u0142o\u015bci we wsp\u00f3\u0142czesnym zachodnim spo\u0142ecze\u0144stwie i wyprowadza praktyczne wnioski dla czytelnika.<\/span><\/p>\n

  Mnie najbardziej zainteresowa\u0142a, gdy czyta\u0142em t\u0119 ksi\u0105\u017ck\u0119 po raz pierwszy mniej wi\u0119cej trzydzie\u015bci lat temu, analiza teorii mi\u0142o\u015bci. S\u0105dz\u0119 bowiem, \u017ce od mo\u017cliwie jasnego obrazu mi\u0142o\u015bci zale\u017cy moc jej do\u015bwiadczania. Wprawdzie ksi\u0105\u017cka Ericha Fromma to ju\u017c prawie biblioteczny eksponat, ale zadziwiaj\u0105co trafnie jej autor ustawia pryzmat, przez kt\u00f3ry mamy zobaczy\u0107 barwy mi\u0142o\u015bci. Punktem wyj\u015bcia czyni bowiem zjawisko samotno\u015bci, kt\u00f3ra jest niezno\u015bnym ograniczeniem i b\u00f3lem cz\u0142owieka. Dla uwolnienia si\u0119 z niej jest tylko jedna droga.<\/span><\/p>\n

  \n
  • Mi\u0142o\u015b\u0107 jest dzia\u0142aniem, zastosowaniem ludzkiej si\u0142y, mog\u0105cym si\u0119 przejawia\u0107 jedynie w warunkach wolno\u015bci, nigdy za\u015b z przymusu. Mi\u0142o\u015b\u0107 to dzia\u0142anie, a nie bierne doznawanie.<\/strong>Czynny charakter mi\u0142o\u015bci mo\u017cna najog\u00f3lniej okre\u015bli\u0107 zdaniem, \u017ce kocha\u0107 to przede wszystkim dawa\u0107, a nie bra\u0107. <\/em><\/span><\/li>\n
  • Dawanie jest najwy\u017cszym wyrazem mocy. W samym akcie dawania do\u015bwiadczam mojej si\u0142y, bogactwa, mojej pot\u0119gi<\/strong>. To doznanie wzmo\u017conej \u017cywotno\u015bci i mocy nape\u0142nia mnie rado\u015bci\u0105. (\u2026) Dawanie jest bardziej radosne ni\u017c otrzymywanie nie dlatego, \u017ce jest utrat\u0105 czego\u015b, lecz dlatego, \u017ce w akcie dawania przejawia si\u0119 moja \u017cywotno\u015b\u0107.<\/em><\/span><\/li>\n
  • Nie jest bogaty ten, kto du\u017co ma, lecz ten, kto du\u017co daje. Ten, kto jedynie gromadzi, kto zamartwia si\u0119 z powodu jakiej\u015b straty, jest w sferze psychologicznej biednym, zubo\u017ca\u0142ym cz\u0142owiekiem, niezale\u017cnie od tego, ile posiada. Ktokolwiek potrafi dawa\u0107 z siebie \u2013 jest bogaty. (\u2026) Najwa\u017cniejsz\u0105 dziedzin\u0105, w kt\u00f3rej cz\u0142owiek mo\u017ce co\u015b da\u0107 cz\u0142owiekowi, nie jest sfera rzeczy materialnych, lecz \u015bci\u015ble ludzkich. Co daje jeden cz\u0142owiek drugiemu? Daje siebie, to, co jest w nim najcenniejsze, daje swoje \u017cycie<\/strong>. <\/em><\/span><\/li>\n<\/ul>\n

    Mam wra\u017cenie, \u017ce \u2013 cho\u0107 zbudowana jedynie w oparciu o psychologi\u0119 \u2013 tak sformu\u0142owana konstytucja mi\u0142o\u015bci wyznacza jednoznacznie i dobitnie wektor my\u015blenia i praktykowania mi\u0142o\u015bci. O ile z pocz\u0105tkowych uwag tego rozwa\u017cania mo\u017cna by\u0142oby s\u0105dzi\u0107, \u017ce mi\u0142o\u015b\u0107 jest stanem zewn\u0119trznym dla cz\u0142owieka, to teraz ju\u017c wiemy, \u017ce jest tak\u017ce jego wewn\u0119trznym usposobieniem. Niezmiernie to wa\u017cne spostrze\u017cenie, bo ju\u017c czytelny jest horyzont do\u015bwiadczania mi\u0142o\u015bci rozci\u0105gaj\u0105cy si\u0119 pomi\u0119dzy osobami, a tym samym uwalniaj\u0105cy je z samotno\u015bci. Nie zapominajmy bowiem, \u017ce osamotnienie wi\u0119zi cz\u0142owieka, podczas gdy mi\u0142o\u015b\u0107 cz\u0142owieka wyzwala. Nie dzieje si\u0119 to jednak tylko pod wp\u0142ywem s\u0142\u00f3w.<\/span><\/p>\n

    \n
    • Czynny charakter mi\u0142o\u015bci \u2013 poza elementem dawania \u2013 ujawnia si\u0119 w tym, \u017ce zawsze wyst\u0119puj\u0105 w niej pewne podstawowe sk\u0142adniki wsp\u00f3lne dla wszystkich jej form. S\u0105 to: troska, poczucie odpowiedzialno\u015bci, poszanowanie i poznanie<\/strong>. <\/em><\/span><\/li>\n
    • Mi\u0142o\u015b\u0107 oznacza trosk\u0119 (\u2026) jest czynnym zainteresowaniem si\u0119 \u017cyciem i rozwojem tego, co kochamy. Je\u015bli nie ma tego czynnego zainteresowania, nie ma mi\u0142o\u015bci<\/strong>. <\/em><\/span><\/li>\n
    • Troska i zainteresowanie prowadz\u0105 (\u2026) do poczucia odpowiedzialno\u015bci. (\u2026) Odpowiedzialno\u015b\u0107 w swym prawdziwym znaczeniu jest aktem ca\u0142kowicie dobrowolnym; jest moj\u0105 potrzeb\u0105 zaspokojenia wyra\u017conych lub niewyra\u017conych potrzeb drugiej istoty ludzkiej<\/strong>. By\u0107 \u201eodpowiedzialnym\u201d znaczy by\u0107 zdolnym i gotowym do \u201eodpowiadania\u201d na ten apel. <\/em><\/span><\/li>\n
    • Odpowiedzialno\u015b\u0107 mog\u0142aby \u0142atwo wyrodzi\u0107 si\u0119 w ch\u0119\u0107 panowania i posiadania, gdyby nie istnia\u0142 trzeci sk\u0142adnik mi\u0142o\u015bci: poszanowanie. Poszanowanie nie wyp\u0142ywa ani ze strachu, ani z grozy; oznacza ono zdolno\u015b\u0107 przyjmowania cz\u0142owieka takim, jakim jest, zdawania sobie sprawy z jego niepowtarzalnej indywidualno\u015bci. (\u2026) Chc\u0119, aby kochana osoba ros\u0142a i rozwija\u0142a si\u0119 dla jej w\u0142asnego dobra i w spos\u00f3b odpowiedni, a nie po to, aby mi s\u0142u\u017cy\u0107. (\u2026) Poszanowanie mo\u017ce istnie\u0107 wy\u0142\u0105cznie w oparciu o wolno\u015b\u0107: \u201el\u2019amour est l\u2019enfant de la libert\u00e9\u201d, jak m\u00f3wi francuska pie\u015b\u0144: mi\u0142o\u015b\u0107 jest dzieckiem wolno\u015bci, nigdy za\u015b ujarzmienia<\/strong>. <\/em><\/span><\/li>\n<\/ul>\n

      Te prawid\u0142owo\u015bci tworz\u0105 tkank\u0119, bez kt\u00f3rej nie ma mowy o tym poziomie odniesie\u0144 mi\u0119dzyludzkich, jaki nazywamy mi\u0142o\u015bci\u0105. Nie wyczerpuj\u0105 jednak palety kryteri\u00f3w pozwalaj\u0105cych identyfikowa\u0107 mi\u0142o\u015b\u0107. Jest jeszcze jeden probierz opisany przez Ericha Fromma. W moim prze\u015bwiadczeniu najg\u0142\u0119bszy, bo niejako wykracza poza \u015bcis\u0142e trzy ju\u017c wymienione definicje. Przyznam, \u017ce najbardziej mnie poruszy\u0142\u2026 \u00a0\u00a0<\/span><\/p>\n

      \n
      • Nie mo\u017cna szanowa\u0107 cz\u0142owieka, je\u017celi si\u0119 go nie pozna; troska i odpowiedzialno\u015b\u0107 by\u0142yby \u015blepe, gdyby nimi nie kierowa\u0142o poznanie. Poznanie by\u0142oby pozbawione tre\u015bci, gdyby jego motywem nie by\u0142o zainteresowanie. (\u2026) Poznanie ma jeszcze jeden i to bardzo zasadniczy zwi\u0105zek z mi\u0142o\u015bci\u0105. Podstawowa potrzeba zespolenia z drugim cz\u0142owiekiem tak, aby m\u00f3c wydosta\u0107 si\u0119 z wi\u0119zienia w\u0142asnej samotno\u015bci, jak naj\u015bci\u015blej \u0142\u0105czy si\u0119 z innym charakterystycznym ludzkim pragnieniem, z ch\u0119ci\u0105 poznania \u201etajemnicy cz\u0142owieka\u201d. (\u2026) Im bardziej pr\u00f3bujemy zg\u0142\u0119bi\u0107 nasz\u0105 istot\u0119 albo istot\u0119 kogo\u015b innego, tym bardziej wymyka si\u0119 nam cel poznania. A jednak nie mo\u017cemy si\u0119 pozby\u0107 pragnienia przenikni\u0119cia tajemnicy duszy cz\u0142owieka, dotarcia do tej najtajniejszej kom\u00f3rki, kt\u00f3ra jest \u201enim\u201d<\/strong>. <\/em><\/span><\/li>\n<\/ul>\n

        Mi\u0142o\u015bci nie da si\u0119 zamkn\u0105\u0107, jak chcieliby niekt\u00f3rzy, w procesach chemicznych rozgrywaj\u0105cych si\u0119 w m\u00f3zgu czy biologii cia\u0142a. Nie mo\u017cna jej tak\u017ce ograniczy\u0107 do ram fenomen\u00f3w psychiki, odzwierciedlaj\u0105cych my\u015blenie i uczucia cz\u0142owieka. Nawet osoba najbardziej impregnowana na sfer\u0119 warto\u015bci wy\u017cszych nie mo\u017ce zredukowa\u0107 mi\u0142o\u015bci do okoliczno\u015bci podlegaj\u0105cych miarom materii. W jakim\u015b sensie wracamy wi\u0119c do punktu wyj\u015bcia niniejszego rozwa\u017cania, gdzie dostrzegali\u015bmy zewn\u0119trzne \u017ar\u00f3d\u0142o mi\u0142o\u015bci. Tym razem jednak zauwa\u017cy\u0107 mo\u017cna tak\u017ce jego zewn\u0119trzny cel.<\/span><\/p>\n

         <\/p>\n

         <\/p>\n

        \n

        Ludzie s\u0105 stworzeni do spotkania. Poznaj\u0105c osob\u0119 lub daj\u0105c si\u0119 pozna\u0107, opuszczaj\u0105 mrok samotno\u015bci. \u015awiat\u0142o mi\u0142o\u015bci ma moc wszechogarniaj\u0105c\u0105 i w \u017cyciu cz\u0142owieka wtedy zaczyna si\u0119 dzie\u0144 bez zmierzchu<\/strong>.<\/span><\/h4>\n<\/blockquote>\n

         <\/p>\n

         <\/p>\n

        \n
        • TERAZ:<\/strong> Erich Fromm, \u201eO sztuce mi\u0142o\u015bci\u201d, Pa\u0144stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1971<\/span><\/li>\n
        • POPRZEDNIO:<\/strong> Nassim Nicholas Taleb, \u201eAntykrucho\u015b\u0107. Jak \u017cy\u0107 w \u015bwiecie, kt\u00f3rego nie rozumiemy\u201d, Wydawnictwo ZYSK i S-KA, Pozna\u0144, 2020<\/a><\/span><\/li>\n
        • W CYKLU #BLI\u017bEJ S\u0141OWA:<\/strong> Dzi\u0119kuj\u0119 za przeczytanie publikacji. Przeka\u017c j\u0105 dalej, je\u015bli uwa\u017casz, \u017ce warto. Odpowiedz, je\u015bli chcesz i mo\u017cesz, w publicznym komentarzu lub prywatnej wiadomo\u015bci.<\/span><\/li>\n<\/ul>\n

          \n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

          Mi\u0142o\u015b\u0107 niejedno ma imi\u0119 \u2013 to znaczy\u2026 ile? Kocha\u0107, to znaczy\u2026 Kto kocha, ten\u2026 Z mi\u0142o\u015bci mo\u017cna\u2026 Bez mi\u0142o\u015bci\u2026 Mi\u0142o\u015b\u0107 to\u2026 Idealizowanie i trywializowanie to dwa bieguny odnoszenia si\u0119 ludzi do mi\u0142o\u015bci. Ta \u2013 chyba \u2013 najcz\u0119\u015bciej stawiana na piedesta\u0142, ale te\u017c \u2013 chyba \u2013 r\u00f3wnie cz\u0119sto kwestionowana warto\u015b\u0107, stawia cz\u0142owieka wobec najwy\u017cszych wymaga\u0144 i […]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":5492,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":true,"template":"","format":"standard","meta":{"_exactmetrics_skip_tracking":false,"_exactmetrics_sitenote_active":false,"_exactmetrics_sitenote_note":"","_exactmetrics_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[4],"tags":[79,29,27],"class_list":["post-5494","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-fakty","tag-blizej-slowa","tag-refleksje","tag-rodzina"],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5494"}],"collection":[{"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=5494"}],"version-history":[{"count":2,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5494\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":5496,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5494\/revisions\/5496"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/5492"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=5494"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=5494"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/kotowicz.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=5494"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}